1. Kripto varlıklar, genellikle internet üzerinden kullanılmak üzere tasarlanmış, merkezî olmayan dijital para birimidir. Dijital dünyanın yeni ve en önemli getirilerinden biri olan bu varlıkların etki alanı son zamanlarda oldukça artmış olup, paranın dönüşümü ivme kazanmıştır. Bu dönüşümün getirdiği yenilikler yasal bir zemine dayandırılmadığından bu durum sistemin işleyişinde birtakım aksaklıkların yaşanmasına sebep olmuştur. AB’nin uzun süre kapsamlı bir düzenleme yapmaması sonucunda uygulamalar üye devletlerin inisiyatifinde kalmış ve standart tanım ve uygulamalar kapsamında bir yeknesaklığa ulaşılamamıştır. Bu durum karşısında uzun süre sessizliğini koruyan Avrupa Birliği, sessizliğini ilk defa 5. Kara Para Aklamasının Önlenmesi Direktifi ile bozmuştur.

Avrupa Konseyi Kripto varlık ekosistemi için mihenk taşı konumunda olan “Kripto Varlık Piyasalarının Düzenlenmesi” (Regulation of Markets in Crypto-assets – MiCA) çalışması ile düzenleyici bir çerçeve oluşturmuştur. 20 Nisan 2023'te AB Parlamentosu, tüm üye devletlerinde dijital varlıkların düzenlenmesi için bir çerçeve oluşturan Kripto Varlık Piyasaları (MiCA) yasasını kabul etmiştir.

MiCA Neden Geleceğin İnşası Olarak Tanımlanmaktadır?

Bulunduğumuz çağ dijital dünyanın değişimi ve gelişimi açısından önemli olaylara tanıklık etmiştir. Kripto varlıkların hayatımıza girmesi de bu olaylardan biridir. Bu varlıkların hayatımıza girmesi ile yıllardır süregelen geleneksel ödeme yöntemlerinin dışına çıkılmıştır. Para genel kabul gören bir ödeme, değişim ve tasarruf aracıdır (Parasız, 1999: 457). Söz konusu bu üç nitelik, paranın ilk kullanımından günümüze kadar muhafaza ettiği özellikleridir. Değişen ise para kavramının şekli olmuş, paranın madeni olarak başlayan serüveni, günümüzde dijital bir niteliğe bürünmüş ve soyut hale gelmiştir.

Hayatımıza yeni bir alan açan bu varlıkların kullanımı ile ilgili kamusal düzeni bozan olayların meydana gelmesi ve sistemin işleyişinde yeknesaklık olmaması hukukun müdahalesini gerektirmiştir. Avrupa Konseyi tarafından oluşturulan yasa tasarısı olan MiCA ise bu düzenlemelerin öncüsü olmuştur. Böylece dijitalleşen hayatın yeni hukuk düzeni oluşmaya başlamıştır.

MiCA aracılığıyla AB, kapsamına dahil olan üye ülkelerde faaliyet gösteren işletmeler için düzenleyici ve koruyucu bir çerçeve sağlamaktadır. Kripto varlık birimi endüstrisi için düzenleyici netliğin olmaması, büyümesini durdurur ve dijital varlıkların benimsenmesini engellemektedir. Yeni yasanın yürürlüğe girmesiyle işletmeler kendilerinden ne beklendiğini net bir şekilde anlayacak ve kripto yatırımcıları daha iyi korunacak. Böylece Avrupa Birliği tarafından dijital dünyanın hukuk düzeni inşası için önemli bir adım atılmış olup bu düzenlemenin diğer bölgeler için de ilham kaynağı olacağı beklenmektedir.

MiCA (Regulation of Markets in Crypto-assets) Nedir?

Avrupa Komisyonu 2018 yılından beri kripto varlıkları ve kripto varlık hizmet sağlayıcıları düzenlemek için çalışmalar yapmaktadır. Bu çalışmalar sonucu Avrupa Komisyonu 24 Eylül 2020 tarihinde Dijital Finans Paketi kapsamında Kripto Varlıklar Piyasası Düzenlemesi isimli oldukça kapsamlı yasa tasarısı hazırlamış olup bu tasarı 20 Nisan 2023 tarihinde Avrupa Parlamentosu tarafından kabul edilmiştir. Bu yasa tasarısı 9 Haziran 2023 tarihinde Resmi Gazete ’de yayınlanmış olup bu tasarının bazı hükümleri 30 Haziran 2024 tarihinde bazı hükümleri ise 30 Aralık 2024 tarihinde yürürlüğe girecektir.

MiCA, kripto varlıklar için yargı alanında yapılan düzenleyici ve denetleyici ilk çerçeve olup kripto varlık borsaları ve hizmet platformlarına standart getirerek AB’nin 27 üye ülkesinde yeknesaklık sağlanması amaçlanmaktadır. Bu amaçla Avrupa Birliği sınırları içerisinde kripto varlıkların yasal olarak tanımlanması, kripto varlık servis sağlayıcılar ve ihraççıları için kuralların belirlenmesi, e-para formu dahil, stabil kripto paralar için, düzenleyici bir çerçeve oluşturulmuştur.

Bu kapsamda MiCA, merkezi olmayan defter teknolojisi (DLT) kullanan dijital varlıklar için düzenleyici bir çerçeve sağlar ve kripto varlıkları “dağıtılmış defter teknolojisi (DLT) veya benzer teknoloji kullanılarak elektronik olarak aktarılabilen ve saklanabilen değer veya hakların dijital bir temsili” olarak tanımlar.

Avrupa Birliğinin MiCA ile Hedefledikleri

Avrupa Birliği MiCA ile öncelikle tüketici ve yatırımcının korunmasını hedeflemektedir. Anonimlik mevcut olduğunda elektronik ticaretteki potansiyel riskler büyümektedir. Anonimlik, sahte madeni paraların tespit edilmesini önleyerek büyük miktarlarda sahte paranın tespit edilmeden gitme potansiyeli yaratır. Anonimlik ayrıca emanet mekanizmalarına başvurmadan mücadele edilmesi zor olan kara para aklama ve vergi kaçırma için bir yol sağlar. ("How to Make a Mint: The Cryptography of Electronic Cash" adlı rapor Ulusal Güvenlik Teşkilatı, 1996). MiCA ise, kripto varlık sektöründe şeffaflık ve denetim sağlayarak işlemlerin daha güvenilir hale gelmesini, manipülasyon ve suçların önlenmesi konularının ise yasal çerçevede işlenmesi ile tüketici ve yatırımcıyı koruyup piyasa düzenini sağlayarak piyasa bütünlüğü ve finansal istikrar sağlanması amaçlamaktadır.

Ayrıca MiCA ile kripto varlık düzenlemesi ilk defa yapılmış olunup bu düzenlemeyle birlikte inovasyonu teşvik etmek ve ulusal hukuklardaki çeşitlilikten doğan sorunların giderilmesi de hedeflenmiştir.

MiCA, varlık referanslı token’lar (ART’ler), elektronik para belirteçleri (EMT’ler) ve yardımcı token’lar gibi ana kripto varlık türlerini kapsar ve bu düzenleme ile birlikte ART’ler ve EMT’ler, MiCA ile getirilecek AB rejimine tabi olacaktır.

Bunun yanında Kripto varlık ihraç edenler (CAI’ler) ve kripto varlık hizmet sağlayıcıları (CASP’ler) da düzenleme kapsamına dahil edilmiştir. Yönetmelik, ‘kripto para birimleri’ ve ‘token’lar arasında ayrım yapmış ve kripto varlık ihraççıları ile kripto varlık hizmet sağlayıcıları (CASP’ler) için gereksinimler belirlemeyi hedeflemiştir.

Son olarak MiCA, üçüncü şahıslar adına kripto varlıkların saklanması ve idaresi, kripto varlıklar için bir alım-satım platformunun işletilmesi, fonlar için kripto varlıklarının takası, bir kripto varlığın bir başka kripto varlıkla takası, üçüncü şahıslar adına kripto varlıklar için emirlerin yerine getirilmesi gibi hizmetleri de kapsamaktadır.

MiCA ve Kripto Varlıklar

MiCA’da kripto varlıklar üç kategoride sınıflandırılmıştı. MiCA’da kripto varlık altında sıralanan üç kategori ise şöyle;

• Varlık referanslı tokenler (ART) ; İtibari para birimleri, kripto varlıklar veya emtialar dahil olmak üzere bir veya daha fazla varlığa değerini sabitleyen token’lardır. Örneğin, PAX Gold veya DIAM gibi token’lar.

• Elektronik para tokenleri (EMT) ; tek bir itibari para biriminin değerine atıfta bulunarak sabit bir değeri korumayı amaçlayan, değiştirilebilir kripto varlıklardır. Örneğin, USDC gibi.

• Diğer kripto varlıkları (fayda token’ları dahil) ; yalnızca bir ihraççı tarafından sağlanan bir mal veya hizmete erişim sağlamayı amaçlayan, ART ve EMT kategorisine girmeyen diğer kripto varlıklar. Örneğin, MANA gibi.

Şu anki kullanım alanları kapsamında NFTler MiCA kapsamında olmasa da Avrupa Komisyonu gelecek on sekiz ayı NFTler için ayrı bir yasa gerekip gerekmediğini araştırarak geçirecek. MiCA kapsamında kripto varlıkların dahil edilip edilmeyeceğinin belirlenmesine ilişkin yönerge ise Avrupa Menkul Kıymetler ve Piyasalar Otoritesi (ESMA) tarafından yayınlanacaktır.

MiCA ve Kripto Varlıkların Halka Arzı

MiCA düzenlemesinin ele aldığı bir diğer konu ise kripto varlıkların halka arz edilmesi hususudur. Kripto varlıkların halka arz edilmesi, alım-satım için kabul edilmesi ve AB sınırları içerisinde kripto varlık hizmeti sunulması gibi hizmetler için MiCA ile yasal sınırlar belirlenmiştir. Bu nedenle MiCA belirtilen hizmetleri gerçekleştiren kurumlara ilişkin belirli düzenlemeler yapmış ve şartlar sunmuştur. MiCA kapsamında, kripto varlıkları halka arz edenler veya kripto varlık alım-satım platformu sağlayanların yasada sayılan şartları yerine getirmemesi sebebiyle zarara uğrayan kullanıcılar tazminat hakkına sahip olacaktır. MiCA, iş bu hizmetleri gerçekleştiren kripto para ihraççıları (CAI), ART ve EMT ihraççıları, kripto varlık hizmet sağlayıcılarına (CASP) ilişkin ayrı ayrı düzenlemeler getirilmiştir.

MiCA ve Kripto Varlık İhraççıları (CAI)

Kripto varlık ihraççısı MiCA’da, “halka kripto varlıkların herhangi bir çeşidini sunan veya bu tür kripto varlıkların bir kripto varlık ticaret platformunda kabul edilmesini isteyen tüzel kişi” olarak tanımlanmıştır. Tanımdan da anlaşılacağı üzere kripto varlık ihraççıları tüzel kişi olarak kurulmalıdır. Kripto varlık ihraççıları, ihraç ettikleri varlıklar hakkında eksiksiz ve şeffaf bilgi sağlayıp açıklama ve şeffaflık kurallarına uymalıdır. MiCA, Kripto Varlık İhraççılarına AB’de kripto varlık ihraç etmeden önce veya herhangi bir alım-satım platformuna kabul edilmesinden önce bazı yükümlülüklere tabi tutmuştur.

Öncelikle belirtmek gerekir ki MiCA, kripto varlık ihraç edenlerin yerel bir düzenleyici tarafından yetkilendirilmiş olma yükümlülüğüne tabi tutmamıştır. Fakat ihraççıların kripto varlıkları halka arz etmeden veya işlem platformuna kabul edilmesini istemeden önce yerel düzenleyicileri bu hususta bilgilendirmeleri gerekmektedir. Bu bildirimin kripto varlık whitepaper'larını yayınlanma tarihinden en az 20 iş günü yapılması gerekmektedir.

İhraççılar tarafından hazırlanacak whitepaper’ın içeriği ise kripto varlığın çeşidine göre değişkenlik gösterecektir. Ancak tüm whitepaper’larda zorunlu olarak bulunması gereken özellikleri belirtmek gerekirse, bunlar; kripto varlık ihraççısının bilgileri, teknolojiye ilişkin bilgiler ve risklerdir.

Ayrıca İhraççı, kripto varlığın halka arzı veya alım-satım platformunda listelenmesi için EBA’dan onay alması gerekmemektedir.

MiCA ve Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcıları (CASP)

MiCA Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcısını, “mesleği veya işi üçüncü taraflara profesyonel olarak bir veya daha fazla kripto varlık hizmeti sağlamak olan herhangi bir kişi” olarak tanımlamıştır. Kripto varlık hizmet sağlayıcıları kayıtlı olmalı ve güvenlik önlemleri ile kara para aklamayı önleme uyumluluğu uygulamalıdır. Tüketicinin korunmasını, piyasa bütünlüğünü ve finansal istikrarı sağlamak için kripto varlık hizmet sağlayıcılarının her zaman müşterilerinin çıkarları doğrultusunda dürüst, adil ve profesyonel bir şekilde hareket etmesi gerekmektedir.

MiCA Kripto Hizmet Sağlayıcıları için bazı yükümlülükler getirmiştir. Kripto varlık hizmet sağlayıcılarına getirilen gereklilikler, sağlanan hizmetlerin yarattığı risklerle orantılıdır. MiCA, Kripto varlık hizmet sağlayıcılarının AB’de faaliyet gösterebilmesini yetkili kuruluşun iznine tabi tutmuştur. Yetkilendirilmek isteyen CASP’ler başvuru taleplerini kayıtlı yerleşim yerinin bulunduğu üye devletteki “Ulusal Yetkili Kuruluşa” bildirecektir.

MiCA, kripto varlık hizmet sağlayıcısının yetkilendirilebilmesi için bu hizmetlerini AB üyesi bir devlette kayıtlı bir ofisi bulunan, yönetimi AB’de etkin bir şekilde yer alan ve yöneticilerinden en az birinin AB’de ikamet etmesi gerektiği belirtilmiştir. Bu durumun yanı sıra CASP’lere “pasaport” mekanizması kapsamında birden fazla AB üyesi devlette kripto varlık hizmetleri sunabilme imkanı verilmiştir.

Ayrıca MiCA, Üçüncü şahıslar adına kripto varlıkların saklanması ve yönetimi hizmetini sunan kripto varlık hizmet sağlayıcılarının, müşterileriyle zorunlu sözleşme hükümleri ile bir sözleşme ilişkisine sahip olması ve saklama politikası oluşturup uygulaması gerektiğini belirtmiştir. Bu kripto varlık hizmet sağlayıcıları, bir siber saldırı, hırsızlık veya herhangi bir arızadan kaynaklanan bir olay da dahil olmak üzere her türlü zarardan sorumlu tutulmuştur.

Ek olarak CASP’ler, yetkilendirildikleri hizmete bağlı olarak MiCA’da belirlenen asgari öz sermaye tutar veya bir önceki yılın sabit genel giderlerinin dörtte birinden daha yüksek olan bir asgari sermayeye sahip olacaktır. Kripto borsa operatörleri minimum 150.000 avro sermaye şartına tabi tutulurken, kripto varlıkları bu tür diğer varlıklar veya fonlar ile takas eden CASP’ler ve saklama hizmeti sağlayıcıları 125.000 avro şartına tabi tutulmuş olup, diğer CASP’ler minimum 50.000 avro şartına tabi tutulmuştur.

Mevcut Kripto varlık hizmet sağlayıcıları için ise MiCA'nın yeni düzenleyici rejimine uyum sağlamak, lisans almak ve gereksinimlerine uygunluğu sağlamak için 18 aylık bir geçiş süresi olacaktır. Böylece Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcıları lisanslandıktan sonra tüm AB'de çalışabilir ve tüm üye ülkelerdeki kullanıcılara hizmet sağlayabilir duruma gelecektir.

MiCA ve EMT-ART İhraç Edenler

MiCA, ART’leri AB’nin parasal istikrarı için daha büyük bir potansiyel oluşturdukları düşünüldüğünden EMT’lerden daha katı koşullara tabi tutmuştur. ART ihraççıları, ART’leri halka arz etmeden önce yetkili makamlardan izin almalıdır. İhraççının yapacağı yetkilendirme başvurusunda teknik raporun yanı sıra ihraççının faaliyet programının, yönetim kadrosu düzenlemelerinin, iç kontrol mekanizmalarının ve risk yönetimi protokollerinin, ana sözleşmesi, kripto varlık tanıtım belgesi yer almalıdır. İhraççının aldığı bu yetki tıpkı CASP’lerde olduğu gibi “pasaport” mekanizması kapsamında tüm AB sınırları içerisinde geçerli sayılacaktır.

Ayrıca ART ihraççıları MiCA tarafından belirlenen öz sermaye şartını sağlamak zorundadır. MiCA, ART ihraççılarının sabit genel giderlerinin dörtte biri veya ortalama yedek varlık miktarının %2’si olan 350.000 avrodan yüksek olan sermayeyi koruma yükümlülüğü getirmiştir.

MiCA, EMT ihraç edenler için ise AB üye devletlerinin yetkili makamları tarafından bir kredi kuruluşu veya bir elektronik para kuruluşu olarak yetkilendirilmiş olması gerektiğini belirtmiştir. İhraççıların EMT’nin halka arzından önce web sitesinde teknik rapor hazırlaması gerektiği belirtilmiştir. MiCA, hazırlanacak olan bu teknik raporda itfa koşulları net bir şekilde belirtilmesi gerektiğini belirtmiştir.

Ayrıca MiCA, “Önemli EMT ve ART’” tanımı yapıp bunlar için farklı düzenlemeler getirmiştir. Önemli tanımı yapılırken MiCA’da bazı ölçütler belirlenmiştir. Bunlardan bazıları piyasa değeri, kripto varlık rezervinin büyüklüğü, stablecoin’in finansal sistemle birbirine bağlılığı, işlem sayısı gibi kriterlerdir.

MiCA ve Avrupa Bankacılık Otoritesi (EBA)- Avrupa Menkul Kıymetler ve Piyasalar Otoritesi (ESMA) İşbirliği

2017 yılında kripto varlıkların piyasa değerindeki büyük artışın ardından, Aralık ayında Başkan Yardımcısı Dombrovskis, Avrupa Bankacılık Otoritesi (EBA) ve Avrupa Menkul Kıymetler ve Piyasalar Otoritesi'ne (ESMA) hitaben yazdığı bir mektupta onları teşvik ederek yatırımcılara yönelik uyarılarını yinelemiştir. 2018 FinTech Eylem planında Komisyon, EBA ve ESMA'yı mevcut AB mali hizmetler düzenleyici çerçevesinin kripto varlıklara uygulanabilirliğini ve uygunluğunu değerlendirmeleri için görevlendirmiştir.

EBA ve ESMA bu yönetmeliğin hazırlanmasında etkin bir rol oynamışlardır. Hatta Komisyon bu teklifi hazırlarken, EBA ve ESMA'dan alınan iki rapor da dahil olmak üzere tanınmış kaynaklardan toplanan niteliksel ve niceliksel kanıtlara dayanmıştır.

Ayrıca MiCA, Üye Devletlere görev ve görevleri yerine getirmekle sorumlu yetkili makamları tayin etmesi ve EBA ile ESMA'yı bilgilendirmesi hususunda bir düzenleme getirmiştir. Yönetmelik, Yetkili makamın görevlerini saymış ve gerekli durumlarda EBA ve ESMA ile işbirliği yapılmasını öngörmüştür.

Sonuç

Kripto varlıklar gün geçtikçe hayatımızın bir parçası olmaya ve toplum tarafından yıllardır kabul edilmiş olan ödeme yöntemi algısını değiştirmeye devam etmektedir. Dijitalleşen dünya ve toplum arasındaki düzeni sağlayıp, toplumu bu değişime entegre etmek ise hukuk düzenlemeleriyle gerçekleşecektir. Bu konuda ilk adım Avrupa Birliği tarafından atılmıştır. AB tarafından hazırlanan MiCA ise inovasyonu destekleyerek tüketicileri korumak ve kripto pazarına düzenleyici kesinlik ve daha güçlü korumalar sağlayarak yeknesaklık oluşturmayı hedeflemektedir.

MiCA’nın kabulü ile birlikte moda piyasalarının öncü markalarından olan Gucci de kripto varlıklarla ilgili bir adım atarak belirli ülkelerdeki mağazalarında kripto para ile ödemeyi kabul ettiğini açıklamıştır. Bu durum açıkça gösteriyor ki MiCA piyasada güvenilirliği sağlayarak kripto varlıkların hayatımıza somut olarak dokunması konusunda öncü olmuştur. MiCA , ödeme yöntemleri hususunda kabul edilen algının yıkılarak yeni bir dünyaya adım atmamız konusunda bizleri teşvik etmiştir.

AB tarafından atılan bu adım şimdilik bazı bölgeleri kapsasa da zamanla ülkemiz ve kalan bölgelerin de bu konuda bir düzenleme yapacağı öngörülmektedir.

• • Av. Kerim ALTINTAŞ & Stj. Av Melisa BAŞKUT

KAYNAKÇA

1. 1. AKBULAK, Yavuz. (22.12.2022). Kripto Varlık Piyasalarını (MiCA) Düzenleyen Avrupa Birliği’nin Henüz Öneri Aşamasındaki Mevzuatı: Düzenleyici İncelemede Yeni Bir Çağın Müjdecisi. Legal Blog. https://legal.com.tr
2. 2. BAKTAŞ, Sima. (28.04.2023). MiCA nedir, neleri kapsıyor ve Türkiye’yi ne bekliyor? . Uzman Coin. https://uzmancoin.com
3. 3. Caşkurlu, Eren; Arslan, Cem Barlas (2021). “Blokzincir Teknolojisi, Kripto Paralar ve Finansal Derinleşme: Türkiye Üzerine Bir Analiz”, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 28, s. 97-124.
4. 4. LAW, Laurie. SABETT, Susan. SOLINAS, Jerry. (18.06.2023). HOW TO MAKE A MINT: THE CRYPTOGRAPHY OF ANONYMOUS ELECTRONIC CASH. https://groups.csail.mit.edu
5. 5. Markets in Crypto-Assets (MiCA) Regulation
6. 6. ÖZTÜRK, Celil. (01.04.2023). Avrupa Birliği: “Kripto Varlık Piyasalarının Düzenlenmesi”(MiCA).BTC Haber. https://www.btchaber.com
7. 7. Parasız, İ. (1999). Ekonomi Sözlüğü, Bursa: Ezgi Kitabevi.
8. 8. ULBRICH, Elif. (04.07.2023). Kripto Vahşi Batısı’na Düzen Getiren Mevzuat: MiCA. Fintech İstanbul. https://fintechistanbul.org
9. 9. Why the Passing of MiCA Is a Landmark Moment for Crypto. (20.04.2023). Binance. https://www.binance.com
10.