Giriş

Dünyada fosil yakıtların azalması ve bu yakıtlardan yavaş yavaş vazgeçilmesi ile beraber alternatif enerji kaynakları aranmaya başlanmıştır. Bu aramalar sonucunda elektriğin daha verimli kullanarak gündelik yaşam içerisinde değerlendirilmeye ve bu değerlendirmeler sonucunda araç ve taşıtlarda yakıt olarak elektriğin kullanılması yönünde kanaat oluşmuştur. Bu kanaatin sebepleri olarak doğa dostu enerji kaynakları ile beraber aynı zamanda zararlı gazların salınımını azaltmak hedeflenmiştir.

Elektrik araçların kullanılmaya başlanılması ile beraber en önemli sorunlarından biri de söz konusu bu araçların yakıtını nerede dolduracağı olmuştur. Yerleşik benzin istasyonlarının çoğunluğunu oluşturduğu ülkemizde elektrikli araç şarj istasyonlarının altyapısı ve kurulumuna yönelik çeşitli çalışmalar yapılmıştır. 2017 yılında taslak aşamasında kalan şarj istasyonlarına dair usul ve esaslara dair çalışmalar; Kanun’da değişikliklerin yapılması ile beraber 02.04.2022 tarihli Resmi Gazete’de “Şarj Hizmeti Yönetmeliği” ile beraber mevzuatımıza girmiştir.

Kanun Değişikliği Öncesi Dönemde Elektrikli Araç Şarj İstasyonları

Kanun değişikliğinden önce Ulaşımda Enerji Verimliliğinin Artırılmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’te belediyelerin elektrikli araçların otopark, cadde ve sokaklar üzerinde şarj edilebilmesini sağlayacak altyapı planları oluşturma ve bu altyapının oluşturulmasını temin etmesi için çalışma yapması belirtilmiştir. Otopark Yönetmeliği’nde ise “Otoparklarda, elektrik piyasasına ilişkin ilgili mevzuat hükümlerine uygun olmak kaydıyla, elektrikli araç şarj istasyonları kurulur, ücretsiz veya uygun fiyatla araçların şarj edilebilmesini sağlayacak hizmetler sunulması”na ilişkin düzenleme yapılmıştır. Bu düzenlemenin devamında elektrikli araç şarj ünitesi dâhil olmak üzere AVM otoparklarında ve müstakil otoparklarda elektrikli araçlar için belirli oranlar belirlenmiştir.

İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına ilişkin Yönetmelik’te şarj istasyonları “Üçüncü Sınıf Gayrisıhhi Müesseseler” sınıfında yer almaktadır. Öncelikle Üçüncü Sınıf Gayrisıhhi Müesseseler’in ne olduğunu belirtmek faydalı olacaktır. Yönetmelikteki tanımına göre, konutların ve insan ikametine mahsus diğer yerlerin yanında açılabilmesi için sıhhî nezarete tabi tutulması yeterli olan müesseseleri ifade ettiği belirtmiştir.

Üçüncü Sınıf Gayrisıhhi Müesseseler için başvuru ve açılma ruhsatına dair bilgiler Yönetmeliğin 23. Maddesinde belirtilmiştir. Madde lafzının uzun olması sebebiyle özetlemek gerekir ise, madde kapsamında başvuruyu yapacak gerçek/tüzel kişinin yönetmeliğin ekinde belirtilen başvuru formunu doldurduktan sonra yetkili idareye ibrazı gerekmektedir. İşyeri açma ve çalışma ruhsatlarını vermeye yetkili idareden kastedilen idare belediyelerdir.

Cumhurbaşkanı tarafından 12.03.2021 tarihinde ilan edilen Ekonomi Reformları Tanıtımı’nda “Sanayide Yeşil Dönüşüm Desteklenecektir” isimli 4.4. maddesinde elektrikli araç şarj altyapısının hayata geçirileceği belirtilmiştir. Aynı maddenin devamı bentte ise toplu taşıma filolarında ve hizmet araçlarında elektrikli araçların kullanılması teşvik edileceği belirtilmiştir.

25 Aralık 2021 tarihli Resmi Gazete’de 7346 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’da elektrikli araç şarj ağları Elektrik Piyasası Kanunu’nda da tanımlanarak şarj ağlarına dair yetkili idare Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu olmuştur.

Şarj Ağı Kurulması, Lisanslanması ve İşletilmesi

İşbu yazının konusunu şarj istasyonları oluştursa da 02.04.2022 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan “Şarj Hizmeti Yönetmeliği”nin temelini şarj ağı oluşturmaktadır. Şarj ağı, birden çok şarj istasyonunda şarj hizmeti sağlamak için oluşturulan ve şarj ağı işletmecisi tarafından yönetilen sistemdir. Şarj ağı işletmecisi oluşturacağı sertifikalar ile şarj istasyonu işletmecilerini yetkilendirebilir.

Şarj ağı işletmecisi olmak için EPDK’ye lisans başvurusunda bulunulur. Lisans başvurusu yapmadan önce şarj ağında yer alan şarj istasyonlarını uzaktan yönetebilecek, uygunluk durumlarını takip edebilecek, soket yapısı uyumlu her türlü elektrikli araca hizmet verebilecek ve tüm elektrikli araç kullanıcılarından ödeme alabilecek bir şarj ağı yazılımını ve uygulamasını hazırlamaları gerekmektedir. EPDK’ye lisans başvurusunda bulunan tüzel kişiler için dört milyon beş yüz bin TL asgari sermayesi olma şartı belirlenmiştir. Lisans başvurusunu ise EPDK Başvuru Sistemi üzerinden online olarak gerçekleştirilmektedir. Başvuru yapılırken Kurum, lisans başvurusunda bulunan kişiden şu evrakları istemektedir:

1. Lisans Başvuru Dilekçesi (elektronik imza ya da mobil imza ile imzalanabilir)

2. Tüzel kişiliğe ait Esas Sözleşme (Tüzel kişilik esas sözleşmesinin, Türkiye Ticaret Siciline tescil edilmiş olan tüm tadiller işlenmiş son halinin, Ticaret Sicili Memurluğunca tasdiklenmiş bir nüshası veya tüzel kişilik kaşesi altında, tüzel kişiliği temsile yetkili kişi veya kişilerce imzalanmış bir nüshası)

3. Ortaklık Yapısı Belgeleri (Tüzel kişilikte doğrudan pay sahibi olan gerçek ve tüzel kişilerin, pay oran ve tutarları belirtilmek suretiyle, ortaklık yapısını ortaya koyan bilgiler.)

4. Tüzel kişinin güncel sermaye tutarını gösteren belgeler (Kurum tarafından asgari sermaye miktarını tespit etmek için gereklidir)

5. Lisans Alma Bedel Dekontu (2022 yılı için bu bedel 300.000 TL olarak belirlenmiştir)

6. Sertifika Örneği (Şarj Hizmeti Yönetmeliği kapsamında lisans sahibi tarafından üçüncü tarafların şarj istasyonu işletmecisi olması için düzenlenecek sertifika örneği)

7. Marka Tescil Belgesi

Bu evrakların sisteme yüklenilmesi sonucunda başvuru yapılır. Başvuru sonrasında EPDK tarafından yapılan incelemede, sisteme yüklenen belgelerin gereğine uygun olarak sunulup sunulmadığı incelenir. Konu hakkında eksiklik olması halinde on beş iş günü içinde eksikliğin giderilmesi istenir. Lisans başvurusunun değerlendirilmeye alınması, lisans almaya hak kazanıldığı anlamına gelmemektedir.

Lisans başvurusu ile ilgili yapılan değerlendirme sonrasında dosya Kurul’a sunulur ve Kurul kararıyla sonuçlandırılır. Yükümlülüklere uygun olarak hareket eden tüzel kişinin başvurusu olumlu sonuçlanması halinde şarj ağı işletmeci lisansı verilir ve bu durum EPDK’nin sitesinde duyurulur.

Lisans süresi en çok 49 yıla kadar verilmektedir. Lisans sahibi, süresinin bitiminden başlamak üzere sürenin uzatılmasını talep edebilir. Bu talep, yürürlükteki lisans süresinin bitiminden en erken dokuz ay, en geç üç ay önce lisans tadil başvurusu şeklinde yapılmalıdır.

Kurul tarafından verilen lisansta asgari olarak yer alan hususlar şunlardır. Lisans sahibinin ticaret unvanı ile tescilli markası, Lisans yürürlük tarihi ve lisans süresi, Kurul tarafından uygun bulunan diğer hususlar; lisansta yer alır.

Şarj ağı işletmecisi lisansını alan kişi, şarj ağını oluşturması gereklidir. Şarj ağı, ağ işletmecisinin işlettiği ve ağ işletmecisi tarafından düzenlenen sertifikalar kapsamında istasyon işletmecileri tarafından işletilen halka açık ve ticari faaliyet yürütülen özel şarj istasyonlarından oluşur.

Ağ işletmecisi, lisansının yürürlüğe girdiği tarihten itibaren altı ay içinde en az elli adet şarj ünitesinden ve en az beş farklı ilçedeki şarj istasyonundan oluşacak şekilde şarj ağını oluşturur.

Şarj ağında yer alan şarj ünitelerinin en az yüzde beşi ile Karayolları Genel Müdürlüğünün sorumluluğu altında bulunan otoyollar ve devlet yollarında yer alan şarj ünitelerinin en az yüzde ellisinin DC (Yüksek Hızlı Şarj Ünitesi) 50 kW ve üzeri güçteki şarj ünitesi niteliğinde olması zorunludur. AC ve DC güçlerdeki şart üniteleri Türk Standartları Enstitüsü’nün belirlediği standartlara uygun olmalıdır.

Ağ işletmecisi lisansının kabul edilip yürürlüğe girdiği tarihten itibaren altı ay içerisin bu yükümlülükleri yerine getiremez ise herhangi bir bildirimine gerek olmaksızın otuz gün için gerekli şartları sağlaması ve bu şartların sağlandığını Kurum’a bildirmelidir.

Ağ İşletmecinin Hak ve Yükümlülükleri

Ağ işletmeci lisansı, lisans sahibine; ülke genelinde şarj hizmeti sunma, şarj istasyonu kurma ve işletme, düzenlediği sertifikalar kapsamında şarj istasyonu kurdurma ve işlettirme, şarj hizmetinden yararlanacak kullanıcılar ile sadakat sözleşmesi yapabilme gibi hakları verir.

Ağ işletmeci lisansına sahip kimsenin yükümlülükleri ise şöyledir:

1. Şarj ağına şarj istasyonlarında haklı bir neden ya da mücbir sebepler hariç olmak üzere sürekli, kesintisiz ve kaliteli şarj hizmeti sunmak,

2. Şarj hizmetini, eşit taraflar arasında ayrım gözetmeksizin sağlamak,

3. Şarj ağına bağlı şarj istasyonlarında şarj ünitesiyle uyumlu soket yapısına sahip her türlü elektrikli araca şarj hizmeti sağlamak ve gerekli yazılımı, ekipmanı, donanımı bulundurmak,

4. Şarj hizmeti fiyatını ilgili mevzuata uygun olarak belirlemek, ilan etmek ve uygulamak,

5. Şarj hizmeti karşılığında kullanıcılardan şarj hizmeti fiyatı esas alınarak hesaplanan bedel dışında her ne ad altında olursa olsun ayrı bedel talep etmemek,

6. Şarj istasyonlarının birlikte çalışabilirliğini sağlamak amacıyla gerekli yönetim, denetim ve kayıt sistemini kurmak, işler halde tutmak, işletmek ve Kurum ile Kurum tarafından uygun bulunan diğer kamu kurum ve kuruluşlarının bu sisteme ve şarj istasyonlarına erişimini sağlamak,

7. Şarj hizmeti sunumundan kaynaklanabilecek cana ve mala karşı maddi zarar ve ziyanı tazmin etmek için gerekli mali sorumluluk sigortalarını yapmak ve yaptırmak,

8. Lisans yürürlüğe girdikten sonra en geç bir ay içerisinde serbest erişim platformunda yayımlanacak bilgileri zamanında, güncel, doğru ve eksiksiz olarak sağlayacak bir sistem kurmak,

9. Lisansı kapsamında gerçekleştirilen iş ve işlemler ile elde edilen verileri yürürlükteki mevzuat uyarınca muhafaza etmek ve bu verilere ve şarj ağı işletim sistemine Kurum ve Kurum tarafından yetkilendirilmiş ilgili diğer kamu kurum ve kuruluşları haricindeki yetkisiz kişilerin erişimlerini engelleyecek güvenlik önlemlerini almak ve uygulamak,

10. Şarj hizmeti kapsamında toplanan verilerin hizmetin verildiği tarihten itibaren en az beş yıl süreyle şarj ağı işletmecisi tarafından güvenli bir şekilde saklamak gibi yükümlülükleri bulunmaktadır.

Şarj İstasyonu Kurulması ve İşletilmesi

Şarj istasyonu, elektrikli araçlara kablolu veya kablosuz elektrik enerjisi aktarımının yapıldığı tesis olarak tanımlanmıştır. Şarj istasyonu, yürürlükteki mevzuat ve standartlara uygun olarak tasarlanır, kurulur, işletmeye alınır, işletilir, işletmeden çıkarılır ve denetlenir.

Şarj istasyonu işletmek için iki yol vardır. Birinci yol, ağ işletmecisinden sertifika alınmak suretiyle şarj istasyonlarını yerinde işleten ve üçüncü taraflara bu şarj istasyonunda şarj hizmeti sağlayan istasyon işletmecisi olabilir. İkinci yol ise ağ işletmecisinin şarj ağına yeni bir istasyon ekleyebilir.

Her iki yolda da ilgili şebeke işletmecisine başvuruda bulunmaları gerekmektedir. İlgili şebeke işletmecisi tarafından başvuru tarihinden itibaren beş iş günü içerisinde olumlu görüş verilen başvurular için belge düzenlenir.

Şarj İstasyonu kurulumunda dağıtım ve iletim sistemine bağlantıları, iç tesisatı, şarj istasyonunun elektrik projelerinin hazırlanması, proje onayı ve tesis kabul işlemleri EPDK’nin muhtelif yönetmelikleri çerçevesinde gerçekleştirilir.

Şarj istasyonu içerisinde birden fazla şarj ünitesi bulunabilir. Ancak şarj istasyonları sadece bir şarj ağına bağlı olarak şarj hizmeti verebilir. Şarj hizmeti sunulan halka açık şarj istasyonlarında tüm kullanıcıların şarj hizmeti satın alabilmesini sağlayacak ödeme sistemlerinden en az bir tanesinin bulundurulması zorunludur.

Bir şarj istasyonunun şarj hizmeti sunmaya başlayabilmesi için İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik hükümleri uyarınca iş yeri açma ve çalışma ruhsatına sahip olması zorunludur. Halka açık şarj istasyonlarında lisans sahibinden kaynaklanmayan haklı sebepler ve mücbir sebepler hariç şarj hizmetinin sürekli ve kesintisiz olarak sunulması zorunludur.

Kullanımının can ve mal emniyeti bakımından tehlike arz ettiği tespit edilen herhangi bir şarj istasyonu derhal hizmet dışı bırakılır ve şarj istasyonunda can ve mal güvenliği tesis edilinceye kadar kullanılamaz ve hizmete sokulamaz.

Ağ işletmecileri, şarj ağına yeni bir şarj istasyonu eklemek istemesi halinde Kurum tarafından belirlenen formatta elektronik ortama Kuruma başvurur. Yukarıda bahsettiğimiz gibi İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatı ve şarj istasyonunun iletim ve dağıtım sistemine bağlantısına ilişkin ilgili şebeke işletmecisi tarafından verilen belge ile Kuruma sunulur. On iş günü içerisinde Kurum, başvuruyu sonuçlandırır ve ağ işletmecisini bilgilendirir.

Kullanıcıların Hak ve Yükümlülükleri ile Sadakat Sözleşmeleri

Kullanıcıların, anlık ve münferit taleplerini karşılamaya yönelik olarak şarj hizmeti sunan halka açık tüm şarj istasyonlarından eşit durumdaki diğer kullanıcılarla aynı koşullarda hizmet alması esastır.

Kullanıcının, şarj hizmeti sunan şarj ağı işletmecisiyle bir sadakat sözleşmesinin olmaması halinde; kullanıcı, şarj hizmeti kapsamında talep edilen bilgileri tam ve doğru bir şekilde vermekle yükümlüdür.

Kullanıcı; şarj hizmetini veren şarj ağı işletmecisinden rezervasyon hizmeti almışsa rezervasyon bilgilendirmesinde yer verilen zamanda rezervasyon yaptığı şarj istasyonunda aracını şarj hizmetini almaya hazır hale getirmekle yükümlüdür.

Kullanıcı, elektrikli aracını şarj hizmeti almaya hazır hale getirmeye yönelik yükümlülüklerini yerine getirmediği sürece şarj ağı işletmecisi ve şarj istasyonu işletmecisinden şarj hizmetinin sunulmasına ilişkin yükümlülüklerini yerine getirmesini talep edemez.

Şarj ağı işletmecisi; kullanıcı şikâyetlerinin iletildiği, kaydedildiği ve kullanıcıların takip edilebildiği iletişim kanallarını tesis etmekle ve kendisine iletilen talepleri on beş iş günü içerisinde sonuçlandırarak kullanıcıyı bilgilendirmekle yükümlüdür.

Şarj ağı işletmecisiyle sadakat sözleşmesi akdetmek isteyen kullanıcı, ilgili şarj ağı işletmecisine yazılı veya şirketin kurumsal iletişim kanalları aracılığıyla başvuruda bulunur. Sadakat sözleşmesi yazılı veya mesafeli olarak kurulabilir.

Sadakat sözleşmesinde ilgili mevzuata aykırı hükümlere yer verilemez. Sadakat sözleşmesi kapsamındaki kullanıcılara farklı şarj hizmeti fiyatı uygulanabilir.

Sonuç

Fosil yakıtların çevreye zarar vermesi nedeniyle devletlerde ve toplumlarda doğaya karşı farkındalık oluşmuştur. Bu farkındalık vesilesiyle “Yeşil Dönüşüm” adı altında ülkemizde ve dünyada çeşitli adımlar atılmaktadır. Elektrikli araçlar da bu yeşil dönüşümün bir parçası olması sebebiyle şarj istasyonu altyapısı da oldukça önemlidir. Ayrıca Ukrayna ile Rusya gerilimi nedeniyle Rusya’nın Avrupa’da enerji krizine neden olan doğalgazı satmama politikası da insanları alternatif enerji kaynaklarına yönelterek farkındalık oluşturacaktır.

Özellikle Paris Antlaşması ile devletlerin doğa dostu politikalar üretmesi gerekli ve elzemdir. Bu nedenle elektrikli araçların yaygınlaşması ve bu araçların altyapısının kurulması için devletin de bu hususta çeşitli çalışmalar yapması gerekmektedir. Ayrıca enerji krizinin patlak vermesi ile beraber, krizleri fırsata çevirerek elektrikli araç ve elektrikli araç şarj istasyonlarının pazar payının büyümesi de muhtemel olduğu belirtmek isteriz. Nisan ayında çıkarılan bir yönetmeliğin üzerinden beş ay geçmesine rağmen 42 şirket şarj ağı işletmeci lisansı almıştır. Bu nedenle devletin bu hususta geniş kapsamlı bir teşvik paketi oluşturarak yeşil dönüşüm projesi hızlandırılabilir.

Bilgilerinize sunar, bu hususta herhangi bir sorunuz olması halinde avukat@altintas.av.tr adresi üzerinden bizlere ulaşabilirsiniz.

Av. Kerim Altıntaş & Stj. Av. Emrecan Çetin