ARABULUCULUK, ALTERNATİF BİR UYUŞMAZLIK ÇÖZÜM METODU OLABİLİR Mİ?

20.04.2015

Uyuşmazlık veya ihtilafları kendimiz çözebilir miyiz? Eğer çözebilseydik niye uyuşmazlığımız olsun diye bir soru gelebilir. Bu soruyu soranlar uyuşmazlıkların temelinde iletişim eksiklikleri veya ihtilaf konusuna empati yaparak başka açılardan bakamamak olabileceğini kabul edebilir.

Kendi uyuşmazlığınızı, kendi davanızı, kendi sorununuzu kendiniz çözmek ister misiniz? Cevabınız evet ise hukuki ihtilafların çözümü için alternatif bir metot olarak arabuluculuk sistemi 22.06.2013 tarihinde Türkiye Hukuk Sisteminde uygulamaya başlandı.

ARABULUCULUK İLETİŞİM KURMA YÖNTEMİDİR.

Arabuluculuk, sisteminin en önemli yönü ihtilafın taraflarının uyuşmazlıklarını kendilerinin UZLAŞARAK çözmeleridir. Uyuşmazlıkların dava yolu ile çözümü yerine tarafların kendi iradeleri ile uzlaşarak uyuşmazlığa son vermeleri toplumsal barışın ve sulhun korunması için tercih edilmektedir. Arabuluculuk sisteminin temel yöntemi tarafların birbirlerini anlamalarını ve bu suretle çözümlerini kendilerinin üretmesi sağlamak için aralarında iletişim sürecinin kurulmasıdır.

Arabulucunun, tarafların uyuşmazlığında herhangi bir karar verme yetkisi yoktur. Arabulucu, tarafsız ve bağımsız bir kişi olmak durumundadır. Arabulucu, tarafları görüşmek ve müzakerelerde bulunmak amacıyla bir araya getirecek, onların birbirlerini anlamalarını, iletişim kurmalarını sağlayacak sistematik teknikler uygulayacaktır. 

ARABULUCULUK AHLAKİ BİR MİSYON TAŞIMAKTADIR.

Arabuluculuğun en önemli sonucu, anlaşmazlık içinde olan tarafların saygı ve dürüstlük çerçevesinde kalarak, psikolojik yaralanmaya, suçlamalara, iş ilişkilerinde imaj tahribine, ilişkilerde maddi ve manevi kayıplara uğranmasına fırsat vermeden sorunların çözülmesini sağlamasıdır. Mahkeme süreci sonunda hakimin verdiği karardan genel olarak taraflardan biri memnun olmaz iken arabuluculuk yönteminde taraflar masadan karşılıklı anlaşarak kalktığı için ilişkileri, bağları devam edebilmektedir. Bu durum arabuluculuk yönteminin ahlaki misyonudur.

ARABULUCULUK BİREYSEL ve TOPLUMSAL SULHE KATKIDA BULUNMA SANATIDIR.

Taraflar arabulucuyu kendileri seçmektedirler. Arabuluculuk sistemini de kendi hür iradeleri ile başvurabilmektedirler. Arabuluculuk sisteminde sonuç alamayan taraflar herhangi bir hak kaybına uğramadan mahkemelere gidebilmektedirler. İhtilaf konusu Mahkemelerde yıllarca sürmekte ve çözüm tarafları tümüyle tatmin etmemektedir. Oysa arabuluculuk sisteminde uyuşmazlık 3 saatte çözülebileceği gibi 1 ayda da sonuçlanabilecektir.

Uyuşmazlığın çözüm sürecinde taraflar etkin rol oynamaktadır. Mahkemelerde olduğu gibi edilgen bir konumları yoktur. Arabuluculuk da amaç tarafların kendi çözümlerini kendilerinin üretmelerini sağlamaktır. Bu nedenle ikna ve telkin yöntemleri ile taraflar tekrar iletişime başlamakta, birbirlerini anlayarak bir çözümde buluşmaları sağlanmaktadır. Arabuluculuk sisteminde haklıyı veya haksızı bulmak hedeflenmemektedir. Tarafların her ikisinin de menfaatlerine uygun bir anlaşma zemini üretilmeye çalışılmaktadır. Arabulucunun herhangi bir karar verme yetkisi olmadığından görevleri tarafların kendilerine ait çözümü bulmalarına destek olunmaktadır.

HANGİ UYUŞMAZLIKLAR İÇİN ARABULUCULUK SİSTEMİNE BAŞVURULABİLİR?

6325 Sayılı Kanunun 1.maddesine göre  “yabancılık unsuru taşıyanlar da dahil olmak üzere tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri iş veya işlemlerden doğan özel hukuk uyuşmazlıklarının tümü” için arabuluculuk sistemine başvurulabilecektir. İşçi-işveren arasındaki ihtilaflar, ticari sözleşme veya ilişkilerden kaynaklanan ihtilaflar vb nitelikteki tarafların serbestçe tasarrufta bulunabilecekleri ihtilaflarda arabuluculuğa başvurulabilir.

HANGİ UYUŞMAZLIKLAR İÇİN ARABULUCULUK SİSTEMİNE BAŞVURULAMAZ?

Kamu düzenine ilişkin olan ve dolayısıyla tarafların üzerinde serbestçe tasarrufta bulunmalarına olanak bulunmayan hukuki ilişkilerden kaynaklanan uyuşmazlıkların çözümünde arabuluculuk kurumuna müracaat edilemez. Örneğin, cinayet, yaralama, boşanma, babalık, veraset vs nitelikteki hukuki ihtilaflarda arabuluculuk sistemine başvurulamayacaktır.

ARABULUCULUK SİSTEMİNE NE ZAMAN BAŞVURULABİLİR?

6325 Sayılı Kanunun 13.maddesine göre “taraflar dava açmadan önce veya dava açtıktan sonra anlaşarak” arabuluculuk sistemine başvurabilirler. Dava açıldıktan sonra mahkeme de tarafları arabuluculuğa başvurmak noktasında aydınlatıp teşvik edebilir. Mahkeme dava aşamasında arabuluculuğa başvurmuşlar ise 3 ay yargılamayı erteleyecek olup taraflar birlikte talep eder ise 3 ay daha ek süre verecektir.

Taraflardan birinin diğerine yönelttiği arabuluculuk teklifine 30 gün içinde cevap verilmez ise teklif ret edilmiş sayılacaktır.

ARABULUCULUK SİSTEMİNİN EN ÖNEMLİ ÖZELLİĞİ GİZLİLİKTİR.

Taraflar aksini kararlaştırmadıkları sürece taraflar ve arabulucu, arabuluculuk faaliyeti çerçevesinde kendilerine sunulan veya diğer bir şekilde elde ettikleri bilgi ve belgeleri gizli tutmakla yükümlüdürler. Yine arabuluculuk faaliyetine ilişkin bilgi ve belgeler ile kararlar arabulucular tarafından 5 yıl süreyle saklanacak olup bu bilgi ve belgeleri gizlilik yükümlülüğü ile korumak zorundadırlar. Mahkemelerde yer alan dosyaları herhangi bir kişi inceleyebilecek iken arabuluculukta çözülen uyuşmazlığı taraflar dışında kimse inceleyemeyecektir.

Arabuluculuk faaliyeti esnasında, taraflarca yapılan arabuluculuk daveti veya bir tarafın arabuluculuk faaliyetine katılma isteği, uyuşmazlığın arabuluculuk yolu ile sona erdirilmesi için taraflarca ileri sürülen görüş ve teklifler, arabuluculuk faaliyeti esnasında taraflarca ileri sürülen öneriler veya herhangi bir vakıa veya iddianın kabulü, sadece arabuluculuk faaliyeti dolayısıyla hazırlanan belgeler taraflar anlaşamadığı taktirde mahkemelerde delil olarak kullanılamayacaktır.

ARABULUCULUK SİSTEMİNDE VERİLEN KARARIN HÜKMÜ NEDİR?

Arabuluculuk sisteminin başlangıcından sona ermesine kadar geçen süre, kanunlarda öngörülen zamanaşımı ve hak düşürücü sürelerin hesaplanmasında dikkate alınmayacaktır. Bu nedenle taraflar arabuluculuk sistemine başvurduklarında herhangi bir hak kaybı yaşamayacaktır.

Arabuluculuk sisteminde temel ilkelerden birisi iradi olma ve eşitlik ilkesi olup taraflar başladıkları bu süreci devam ettirip ettirmemek konusunda serbesttirler. Taraflar uyuşmazlığı tamamen çözen bir anlaşmaya varabilecekleri gibi kısmen çözüm veya farklı bir çözümle de arabuluculuk faaliyetini sonlandırabilirler.

Arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşma sağlanması halinde taraflar bir anlaşma belgesi düzenleyeceklerdir. Taraflar isterlerse bu belge için yetkili mahkemeye başvurarak icra edilebilirlik şerhi alacaklardır. Bu şekilde icra edilebilirlik şerhi olan anlaşma belgesi mahkeme hükmü niteliğinde belge sayılacaktır.

ARABULUCULUK SİSTEMİNİN AVANTAJLARI NEDİR?

- Mahkemelere göre süreç daha kısa sürmektedir.

- Daha az masraflıdır. Taraflar arabuluculuk sürecinde herhangi bir harç yatırmak zorunda değildirler. Tebligat, bilirkişi, tanık veya keşif gibi giderleri de ödemeyeceklerdir. Sadece faaliyet süresine arabulucuya arabuluculuk tarifesine göre ücret ödeyeceklerdir. Bu ücreti de taraflar eşit olarak paylaşacaktır.

- Arabuluculuk faaliyetinden çıkacak sonuç tarafların kendi kontrolündedir. Kendi iradeleri ve istekleri ile kendi menfaatlerini koruyup gözetebileceklerdir.

- Güvenilirlik ve gizlilik en üst safhadadır. Taraflar mahkemede konuşamayacakları ticari sırlarını veya sair gizli bilgileri burada açık bir şekilde konuşup paylaşabileceklerdir.

-Psikolojik ve sosyolojik riski azdır. Daha az yeni sorunlar doğuracaktır. Sulh ile tarafların gönülleri mütmain olacak ve ihtilaflarının giderilmesinin hazzını yaşayacaklardır. 

-Tarafların anlaştıkları yöntem ve çözüm tarzı esastır. Esnek şekilde karar alınabilecektir. Mahkemelerde alınan kararların belirli bir şablonu olmak zorundadır.

- Uyuşmazlık anlaşma ile tarafların tam tatmini ile çözülür. Tarafların uyuşmazlık sonrasında da sosyal ve ekonomik ilişkileri devam edebilecektir.

ARABULUCULUK SİSTEMİNİN DEZAVANTAJLARI NEDİR?

- Tarafların mali durumları arasında büyük farklılıklar bulunması halinde bu durum sürecin özgür ve rahat bir ortamda seyrini engelleyebilir.

- Tarafların aldıkları kararlar herhangi bir sınırlamaya tabi olmadığından adil ve hakkaniyetli görünmeyen neticelere de ulaşılabilir. Hatta yasal sistem içinde çözümlenemeyecek konularda taraflar bunu suiistimal dahi edebilir.

- Arabuluculuk faaliyetinde genellikle 3.kişiler düşünülmez, bu nedenle 3.kişilerin zarar görebileceği kararlar verilebilir.

- Her uyuşmazlık arabuluculuk kapsamına girmemektedir.

Av.Kerim ALTINTAŞ